بسیاری از افرادی که یکی از اندام های خود را از دست داده‌اند، این تصور را دارند که اندام قطع شده هنوز وجود دارد! این موضوع به عنوان درد فانتوم یا درد اندام خیالی شناخته می‌شود. این مشکل تقریبا در 80 درصد افرادی که دچار قطع عضو می‌شوند، رایج است. درد فانتوم بیشتر در افرادی دیده می‌شود که دست یا پاهایشان قطع شده است، اما در بعضی از افراد وقتی دیگر اعضای بدن مانند سینه قطع می‎شود، این درد احساس می‌شود. در این مقاله قرار است در مورد درد فانتوم، علائم و درمان های آن صحبت کنیم. برای دسترسی سریع تر به بخش های مختلف مقاله می توانید از فهرست زیر استفاده کنید.

فهرست
علت درد فانتوم
علائم درد فانتوم
چه عواملی باعث پیشرفت درد فانتوم می‌شوند؟
تشخیص درد فانتوم
درمان درد فانتوم
روش های فیزیوتراپی درد فانتوم
تغییر در سبک زندگی و درمان های خانگی درد فانتوم
سخن پایانی 

علت درد فانتوم

علت درد فانتوم مشخص نیست! اما منشاء اصلی آن نخاع و مغز است. قسمت هایی از مغز که به لحاظ عصب‌شناختی با اعصاب عضو قطع شده مرتبط هستند، در زمان احساس درد فانتوم فعال می‌شوند. بعد از اینکه قسمتی از بدن قطع می‌شود، مناطقی از نخاع و مغز دیگر پیامی از عضو قطع شده دریافت نمی‌کنند، در چنین مواقعی فرد درد فانتوم یا درد خیالی احساس می‌کند. البته عوامل دیگری باعث ایجاد درد فانتوم می‌شوند که عبارتند از:

• یادآوری خاطرات عضو از دست رفته
• وجود بافت هایی در محل عضو قطع شده
• آسیب دیدگی 

علائم درد فانتوم

شدت درد فانتوم در بیماران از شدید تا خفیف متغیر است. بعضی از مهمترین علائم درد فانتوم عبارتند از:

• شروع درد فانتوم یک هفته پس از عمل جراحی است اما ممکن است ماه ها یا سال ها طول بکشد.
• احساس درد در قسمتهای انتهایی عضو قطع شده (مثلا پا از زانو قطع شده اما درد زیادی در انگشتان پای قطع شده احساس می شود)
• درد شدید ناگهانی و تیر کشنده
• گرفتگی عضلات
• احساس سوزن سوزن شدن و خواب رفتگی در اندام
• احساس فشار، لرزش و بالا رفتن درجه حرارت در عضو قطع شده

بیشتر بخوانید: گرفتگی عضلات پا در خواب 

چه عواملی باعث پیشرفت درد فانتوم می‌شوند؟

با این که درد فانتوم چند روز بعد از قطع عضو رخ می‌دهد اما تا چند ماه و یا حتی چند سال هم ممکن است این درد ادامه داشته باشد. این درد معمولا در بخش انتهایی اندام قطع شده و معمولا در دست ها و پاها احساس می‌شود. بعضی از عوامل باعث افزایش درد فانتوم در بیماران می‌شوند:

• درد شدید قبل از قطع عضو
• عوامل روحی روانی (اضطراب یا استرس درد خیالی)
• قطع اندام تحتانی
• درد های شدید پس از عمل جراحی
• عواملی مانند فشار به عضلات، دفع مدفوع، ادرار کردن، کاهش جریان خون و تغییرات آب و هوا 

تشخیص درد فانتوم

هیچ آزمایش مشخصی برای تشخیص درد فانتوم وجود ندارد و پزشکان بر اساس علائم و شرایط بیمار می‌توانند این درد را تشخیص دهند. بیمار باید اطلاعات دقیقی از خود به پزشک مربوطه ارائه دهد تا پزشک بتواند به صورت دقیق این مشکل را تشخیص دهد. بسیاری از افراد بعد از جراحی، هم درد شدیدی در عضو قطع شده دارند و هم ممکن است همزمان دچار درد فانتوم شوند. بنابراین تشخیص دقیق اهمیت زیادی دارد. چرا که ممکن است درد شدید پس از جراحی و قطع عضو با درد فانتوم اشتباه گرفته شود. 

درمان درد فانتوم

درمان قطعی برای کاهش درد فانتوم وجود ندارد. اما معمولا پزشکان درمان را با دارو شروع می‌کنند و در نهایت اگر دارو موثر نبود، درمان های غیرتهاجمی دیگری برای شخص در نظر گرفته می‌شود:

داروها
داروی مشخصی برای درد فانتوم وجود ندارد اما مصرف بعضی از داروها باعث کاهش درد عصب می‌شوند. داروهایی که برای درمان درد فانتوم مورد استفاده قرار می‌گیرند، عبارتند از:

• داروهای مسکن مانند استامینوفن، ایبوپروفن یا ناپروکسن
• داروهای ضد افسردگی مانند آمیتریپتیلین، نورتریپتیلین و ترامادول (این دورها عوارض زیادی مانند خواب آلودگی، تاری دید و خشکی دهان دارند و حتما باید طبق دستور پزشک استفاده شوند.)
• داروهای ضد انعقاد مانند گاباپنتین و پریگابالین

آینه درمانی
یکی از روش هایی که به کاهش درد فانتوم کمک می کند، استفاده از آینه است. در این روش با استفاده از آینه و بازتاب تصویر عضو سالم مغز گمراه می‌شود و تا حدودی درد فرد کم می‌شود.

تحریک مغناطیسی مغز
این روش، به کمک یک دستگاه الکترومغناطیسی که در مقابل پیشانی قرار داده می‌شود، انجام می شود. در این روش پالس های کوتاهی از طریق دستگاه به مغز ارسال می‌شوند و در نهایت باعث ایجاد جریان الکتریکی می‌شوند. این روش برای درمان دردهای فانتوم مفید است اما شاید بعد از انجام آن عوارضی مثل سردرد خفیف یا سرگیجه داشته باشید.

تحریک نخاع
پزشک الکترودهای ریزی را در امتداد نخاع قرار داده و جریان الکتریکی کوچکی از طریق آن ها ارسال می کند. در بعضی از موارد تحریک نخاع می‌تواند باعث کاهش درد فانتوم شود. 

روش های فیزیوتراپی درد فانتوم

بعضی از روش های فیزیوتراپی برای بهبود وضعیت بیمار و کاهش درد فانتوم تاثیر زیادی دارند. فیزیوتراپیست ها با توجه به میزان درد بهترین روش درمانی را برای شخص در نظر می‌گیرند. موثرترین روش های فیزیوتراپی شامل موارد زیر هستند:

• مگنت تراپی
یکی از روش های فیزیوتراپی موثر برای کاهش دردهای فانتوم مگنت تراپی است. مگنت تراپی قسمت آسیب دیده بدن را تحریک کرده و باعث بهبود گردش خون در بافت ها می‌شود. این کار باعث می‌شود که به سلول ها مواد مغذی بیشتری برسد و ضایعات بافت ها سریع تر خارج شوند.

• درای نیدلینگ
در سیستم عصبی مرکزی منتهی به عضو، مقدار قابل توجهی اندورفین آزاد می شود که باعث کاهش درد فانتوم می‌شود. علاوه بر این، به کمک درای نیدلینگ میزان خونرسانی و اکسیژن به بافت مورد نظر چند برابر شده و در نتیجه درد فانتوم کمتر خواهد شد.

کاهش درد فانتوم با روش های فیزیوتراپی به راحتی امکانپذیر است. در بعضی از موارد این دردها شدید و آزار دهنده هستند. بنابراین بهتر است در صورتی که به مدت چند ماه ادامه دار بودند حتما برای درمان اقدام کنید. کلینیک فیزیوتراپی مهربان به عنوان بهترین مرکز فیزیوتراپی غرب تهران مجهز به یکی از پیشرفته ترین دستگاه ها برای درمان بیماری های مختلف است. بیماران و متقاضیان می توانند از طریق 02126741456 برای گرفتن نوبت و وقت مشاوره اقدام نمایند. 

تغییر در سبک زندگی و درمان های خانگی درد فانتوم

با اینکه پیشگیری از دردهای فانتوم امکانپذیر نیست، اما با رعایت مواردی تا حد زیادی می‌توان علائم این عارضه را کاهش داد. انجام یک یا چند مورد از روش های زیر به شما کمک می‌کند که بتوانید از عود کردن درد فانتوم جلوگیری کنید:

• نسبت به عضو قطع شده بدن حساس نباشید و تا جایی که می‎توانید حواس خود را با مطالعه یا گوش دادن به موسیقی پرت کنید.
• ورزش یا فعالیت هایی را انجام دهید که از آن ها لذت می‎برید. دوچرخه سواری، پیاده روی و حتی ورزش هایی هستند که می‌توانید بعد از جراحی عضو قطع شده انجام دهید.
• داروهای خود را طبق دستور پزشک مصرف کنید و اگر قرار است داروهای گیاهی خاصی را امتحان کنید، حتما قبل از آن با پزشکتان مشورت کنید.

• تنش های روحی روانی را با حمام آب گرم، مدیتیشن و یا حتی تصویر سازی ذهنی از خود دور کنید.
• سعی کنید نسبت به قبل ارتباط راحت تر و صمیمی تری با اعضای خانواده خود و حتی دوستانتان داشته باشید.
• چند ساعت قبل از قطع عضو، بهتر است فرد تحت بیهوشی موضعی (نخاعی یا اپیدورال) قرار بگیرد. این کار باعث می‌شد که درد فانتوم بلافاصله پس از جراحی کاهش پیدا کنند. 

سخن پایانی

شما تنها کسی نیستید که درد فانتوم را احساس می‌کنید، این موضوع در بین افرادی که اندام خود را از دست داده اند، شایع است. درد فانتوم برای بعضی افراد با گذشت زمان به خودی خود برطرف می شود اما برای بعضی دیگر از افراد شدید و طولانی است. اگر در همان روزهای ابتدایی پس از قطع عضو این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید می‌توانید تا حدودی این درد را کاهش دهید و احساس بهتری داشته باشید.

چنانچه سوالی درباره درد فانتوم دارید می توانید آن را در قسمت نظرات زیر همین مقاله بپرسید. سوالات شما را در اسرع وقت پاسخ خواهیم داد و از طریق همین صفحه قابل مشاهده خواهد بود.